Vinçlerin Periyodik Kontrolleri ve Yasal Dayanaklar

Vinçler, endüstriyel üretimden inşaat sahalarına kadar pek çok sektörde kullanılan, yüksek taşıma kapasiteleri sayesinde operasyonların vazgeçilmez bir parçasıdır. Ancak bu güçlü makineler, güvenlik açısından da en hassas ekipmanlardan biridir. Bu nedenle vinçlerin periyodik kontrolleri, yalnızca yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda iş güvenliği ve operasyonel süreklilik açısından da kritik öneme sahiptir.

Vinçlerin Periyodik Kontrolü Nedir?

Vinçlerin periyodik kontrolü, ekipmanın güvenli çalıştığını doğrulamak amacıyla yapılan sistematik muayene, test ve raporlama sürecidir. Bu kontroller, İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği (25.04.2013 tarihli ve 28628 sayılı Resmî Gazete) kapsamında zorunludur.

Yönetmeliğe göre vinçler, yılda en az bir kez olmak üzere, belirlenen standartlara göre yetkili mühendisler tarafından kontrol edilmelidir. Ancak yoğun çalışma koşullarında bu süre üç aya kadar indirilebilir.

Yasal Dayanaklar ve İlgili Standartlar

Vinçlerin periyodik kontrollerinde dikkate alınması gereken başlıca standart ve mevzuatlar şunlardır:

• 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
• İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
• TS 10116 – Kaldırma ve Taşıma Makineleri – Vinçler, Muayene ve Deney Metotları
• TS ISO 9927-1 – Vinçler – Muayeneler – Genel Kurallar
• TS ISO 4309 – Vinçler – Tel Halatlar, Muayene ve Hizmet Dışı Bırakma Kuralları
• TS EN 13155 – Kaldırma Aksesuarları – Güvenlik Gereklilikleri
• TS EN 15011 – Köprülü ve Portal Vinçler – Güvenlik Kuralları
• TS EN 12480-1 – Vinçler – Emniyetli Kullanım Kuralları

Bu standartlar, vinçlerin yapısal bütünlüğünden halat kontrolüne, yük frenlerinden elektrik güvenliğine kadar her detayı düzenler.

Vinç Çeşitleri ve Kontrol Kapsamı

Farklı tipte vinçler farklı çalışma prensiplerine sahiptir ve bu nedenle kontrol adımları da vinç çeşidine gösterir:

• Tavan ve Köprülü Vinçler: Endüstriyel tesislerde kullanılır. Ray sistemleri, tamburlar ve kanca blokları kontrol edilir.
• Portal Vinçler: Açık alanlarda ağır yük taşıyan vinçlerdir. Ayak bağlantıları, teker sistemleri ve frenler incelenir.
• Monoray Vinçler: Üretim hatlarında kullanılır. Ray bağlantıları ve yürüyüş motorları test edilir.
• Pergel Vinçler: Belirli bir alanda döner hareketle çalışan vinçlerdir. Ankraj, dönme mekanizması ve denge kontrolü yapılır.
• Mobil Vinçler: Tekerlekli veya paletli platform üzerindedir. Hidrolik sistem, stabilizer ayaklar ve yük emniyet sensörleri kontrol edilir.
• Kule Vinçler: İnşaat sahalarında yüksek taşıma için kullanılır. Gövde bağlantıları, bom ve karşı ağırlık sistemleri kontrol edilir.

Her vincin muayene kriterleri, üretici tavsiyeleri ve ilgili standartlara göre belirlenir.

Periyodik Kontrol Aşamaları

Vinç kontrolleri yalnızca görsel inceleme ile sınırlı değildir; mekanik, elektriksel ve yapısal testleri de kapsar.

1. Görsel Muayene (VT) Yıpranma, deformasyon, çatlak veya korozyon olup olmadığı kontrol edilir. Halat, kanca ve bağlantı elemanları gözle incelenir.

2. Statik Yük Testi Vincin beyan kapasitesinin en az 1,25 katı ile yapılan testtir. Yük 10–20 cm kaldırılarak belirli bir süre asılı tutulur. Bu test, vincin yapısal dayanımını doğrular.

3. Dinamik Yük Testi Beyan yükünün 1,1 katı ile yapılır. Kaldırma, durdurma, frenleme ve kontrol sistemleri test edilir.

4. Fonksiyonel Testler Kumanda sistemleri, acil durdurma, fren ve limit anahtarları denenir. Uyarı sistemlerinin (sesli-ışıklı) çalıştığı doğrulanır.

5. Tahribatsız Muayene (NDT) Metal yorgunluğu ve çatlakların tespiti için uygulanır:

• Manyetik Parçacık Testi (MT)
• Sıvı Penetrant Testi (PT)
• Ultrasonik Test (UT) Bu testler, ekipmanın ömrünü uzatır ve gizli risklerin önüne geçer.

Vinç Periyodik Kontrolünü Kimler Yapar?

Yönetmeliğe göre bu kontroller, makine mühendisleri veya teknik yetkinliğe sahip personel tarafından yapılmalıdır. Bu kişiler, Ekipnet sisteminde kayıtlı olmalı ve ilgili standartlara uygun test donanımlarına sahip olmalıdır.

Kontroller yalnızca raporla değil, aynı zamanda ölçüm, test ve sertifikasyon süreçleriyle belgelenmelidir.

Vinç Periyodik Kontrol Sıklığı

Vinçlerin kontrol sıklığı, işletme yoğunluğu, çalışma koşulları ve risk seviyesi dikkate alınarak belirlenir.

Her durumda kontrol aralığı 1 yılı geçemez.

Vinç Kontrol Raporu ve Belgelendirme

Her kontrol sonrası, detaylı bir vinç periyodik kontrol raporu hazırlanır. Bu raporda:

• Vincin kimlik bilgileri,
• Test türleri ve tarihleri,
• Tespit edilen uygunsuzluklar,
• Önerilen düzeltici faaliyetler yer alır.

Bu rapor hem denetimlerde ibraz edilmek hem de sonraki kontrollerde referans olarak kullanılmak üzere en az 5 yıl saklanmalıdır.

Vinç Bakımı ve Periyodik Kontroller Arasındaki Fark

• Bakım, vincin performansını korumak amacıyla yapılan planlı işlemlerdir (yağlama, temizlik, ayar vb.).
• Periyodik kontrol ise, vincin mevzuata uygunluğunu ve güvenliğini doğrulayan resmi testtir.

Her iki süreç de birbirini tamamlar; düzenli bakım yapılmayan vinçlerde kontrol sonuçları genellikle “uygunsuz” çıkar.

Vinçlerin Güvenli Kullanımı İçin Öneriler

• Operatörler yalnızca eğitimli kişiler olmalıdır.
• Aşırı yükleme yapılmamalıdır.
• Halat, kanca ve fren sistemleri her vardiya öncesinde kontrol edilmelidir.
• Elektrik ve hidrolik hatlar düzenli bakım planına dahil edilmelidir.
• Kayıt dışı tamirat veya modifikasyon yapılmamalıdır.

Vinç Periyodik Kontrolü

Vinçlerin periyodik kontrolü, güvenli ve verimli bir işletme için vazgeçilmezdir. Her kontrol, yalnızca bir formalite değil, insan hayatını koruyan bir güvenlik uygulamasıdır. Doğru yapılan kontroller sayesinde hem ekipman ömrü uzar hem de olası kazalar önceden önlenir.

Opwire Periyodik Kontrol Yazılımı sayesinde periyodik kontrollerinizi kaçırmadan, müşteri kayıtlarını düzenli ve profesyonel bir şekilde yönetebilirsiniz.

Daha fazla bilgi için ücretsiz demo sayfamızdan bizimle iletişime geçin.