İş Hijyeni Ölçümleri Nedir? İşyeri Ortam Ölçümleri Yapılışı

İşyerlerinde çalışanların sağlık ve güvenliğini etkileyebilecek fiziksel, kimyasal ve biyolojik risklerin doğru şekilde tespit edilmesi, iş hijyeni ölçümleri ile mümkün olur.

Bu ölçümler, hem çalışma ortamında bulunan zararlı etkenlerin seviyesini anlamayı sağlar hem de çalışanların maruz kaldığı riskleri bilimsel verilerle ortaya koyar.

Türkiye’de bu süreç, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında işverenlere zorunlu bir görev olarak tanımlanmıştır. Kanunun 10. maddesi, işverenlerin çalışma ortamındaki tehlikeleri belirlemek için gerekli ölçüm ve analizleri yaptırması gerektiğini açıkça belirtir.

İş Hijyeni Ölçümleri Neyi Amaçlar?

İş hijyeni ölçümlerinin temel amacı, çalışanların sağlığını korumak ve işyerinin İSG standartlarına uygun şekilde yönetilmesini sağlamaktır. Bu ölçümlerle:

• Ortamda bulunan toz, gaz, buhar ve kimyasal maddelerin düzeyi belirlenir.
• Gürültü, titreşim, aydınlatma ve termal konfor gibi fiziksel faktörler değerlendirilir.
• Maruziyet seviyeleri ölçülerek gerekli koruyucu önlemler tespit edilir.

Böylece işveren, iş sağlığı ve güvenliği açısından risklerin somut verilerle kontrol altına alınmasını sağlar.

İşyeri Ortam Ölçümleri ve Kişisel Maruziyet Ölçümleri Arasındaki Fark

İşyeri ortam ölçümleri, işin sürekli yapılmadığı alanlarda sabit noktalardan alınan değerlere dayanır. Bu ölçümler, çalışma sahasının genel durumunu gösterir.

Kişisel maruziyet ölçümleri ise çalışan üzerine yerleştirilen cihazlarla yapılır ve kişinin bir vardiya boyunca ne kadar etkene maruz kaldığını doğrudan ölçer.

Yönetmelik bu ayrımı kesin bir şekilde yapar ve maruziyet değerlendirmelerinde kişisel ölçüm sonuçlarının esas alınmasını önerir. Bu da çalışan sağlığının bireysel düzeyde takip edilebilmesini sağlar.

İşverenin Yükümlülükleri: 6331 Sayılı Kanun Ne Diyor?

Mevzuata göre işverenler şu durumlarda iş hijyeni ölçümü yaptırmak zorundadır:

• Risk değerlendirmesi yapılırken veya güncellenirken,
• Çalışma ortamında değişiklik olduğunda (ekipman değişimi, kapasite artışı vb.),
• Çalışanın maruziyetinde artış şüphesi varsa,
• İş güvenliği uzmanı veya işyeri hekiminin talebi doğrultusunda,
• Bakanlık denetimlerinde istenmesi halinde

Yönetmelik ayrıca ölçümlerin yalnızca yetkilendirilmiş laboratuvarlar tarafından yapılabileceğini açıkça belirtir. Yetki belgesi olmayan laboratuvarların yaptığı ölçümler geçersiz sayılır.

İş Hijyeni Ölçümlerinin Kapsamı

Yetkili laboratuvarlar tarafından yapılan ölçümler işyerindeki risk türüne göre değişse de genel olarak şu parametreleri kapsar:

Fiziksel Etmenler

• Gürültü
• Gürültü maruziyet ölçümü
• Titreşim
• Aydınlatma
• Termal konfor (PMV-PPD, WBGT)

Kimyasal Etmenler

• Toz – solunabilir / toplam toz
• Partikül maddeler
• VOC (uçucu organik bileşikler)
• Toksik gaz ve buhar ölçümleri
• Asbest ve ağır metal analizleri

Biyolojik Etmenler

• Mikroorganizma ölçümleri (bakteri, mantar, küf)

Bu veriler, işyerinde alınması gereken teknik ve organizasyonel tedbirlerin belirlenmesinde kritik rol oynar.

İş Hijyeni Ölçümleri Ne Sıklıkla Yapılmalı?

Yönetmelikte belli bir “tek periyot” belirtilmez. Ancak şu durumlarda tekrar yapılması zorunludur:

• Üretim yönteminin değişmesi,
• Ortam koşullarının farklılaşması,
• İş ekipmanlarının yenilenmesi,
• Çalışan sayısında artış,
• Yeni kimyasal kullanımı,
• İSG uzmanı veya işyeri hekiminin yazılı talebi.

Buna ek olarak, uluslararası standartlar — özellikle TS EN 689 — maruziyet profilinin yılda en az bir kez yeniden değerlendirilmesini önerir.

Periyodik kontroller hakkında bilgi edinmek istiyorsanız bu yazımızı inceleyebilirsiniz.

İş Hijyeni Ölçümlerinde Laboratuvar Seçimi Nasıl Yapılmalı?

Doğru ölçüm yapılması için laboratuvar seçimi kritik öneme sahiptir. Seçilecek laboratuvarın:

• İSGÜM yeterlik belgesine sahip,
• Kullandığı tüm metotlar için resmî yetkilendirmesi bulunan,
• TÜRKAK akreditasyon şartlarını karşılayan,
• Eğitimli ve sertifikalı personel ile çalışan,
• Metot, cihaz ve raporlama işlemlerinde güncel standartlara uygun

olması zorunludur.

Laboratuvar seçimi yalnızca teknik değil, yasal bir gerekliliktir.

İşyeri Ortam Ölçümlerinin İş Sağlığı ve Güvenliğine Katkısı

Doğru şekilde yapılan iş hijyeni ölçümleri:

• Meslek hastalıklarının önlenmesine,
• Makine ve ekipman kullanımının güvenli olmasına,
• KKD seçiminin doğru yapılmasına,
• Üretim süreçlerinin iyileştirilmesine,
• İş kazalarının azaltılmasına

doğrudan katkı sağlar.

Bu nedenle işyeri ortam ölçümleri, yalnızca yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda işletmenin sürdürülebilirliği için temel bir ihtiyaçtır.

6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu

İş hijyeni ölçümleri, çalışan sağlığını koruyan en temel araçlardan biridir.

İşverenlerin 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu doğrultusunda bu ölçümleri düzenli aralıklarla yaptırması hem yasal bir yükümlülük hem de işletme güvenliği için kritik bir adımdır.

İş hijyeni ölçümleri, ortam ölçümleri ve risk değerlendirme süreçleriniz dijital ortamda yönetmek için profesyonel bir yazılım desteği arıyorsanız ücretsiz demo sayfamızdan bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Dilerseniz mevzuatın tam metnine buradan erişebilirsiniz:

Resmî Gazete – İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizleri Yönetmeliği