Asansörlerde Periyodik Kontrol ve Periyodik Muayene

Yüksek katlı yaşam alanlarının ve ticari binaların çoğalmasıyla birlikte, asansörler modern hayatın vazgeçilmez bir parçası haline geldi. Ancak bu sistemlerin güvenli, sorunsuz ve mevzuata uygun şekilde çalışması; sadece ilk montaj kalitesiyle değil, düzenli bakım ve kontrollerle de doğrudan ilişkilidir.

Bu nedenle periyodik kontrol ve periyodik muayene kavramları, hem teknik ekiplerin hem de bina yöneticilerinin gündeminde öncelikli yer tutmaktadır.

İhmale açık olmayan bu denetim süreçleri, sadece mekanik işleyişin değil; aynı zamanda insan can güvenliğinin de korunması açısından hayati önemdedir. Ayrıca yasal düzenlemelere uyulmaması durumunda bina sorumluları ve hizmet sağlayıcılar için ciddi yaptırımlar da söz konusudur.

Periyodik kontrol ve periyodik muayene, asansörlerde güvenlilik için zorunludur. Yasal dayanakları, bakım sıklıklarını ve yükümlülükleri açıklıyoruz.

1. Periyodik Kontrol Nedir?

Periyodik kontrol, asansörlerin teknik durumunun güvenli çalışıp çalışmadığını değerlendiren ve düzenli aralıklarla yapılan muayene işlemidir. Bu kontrol sırasında, asansörün kullanımında herhangi bir risk taşıyıp taşımadığı tespit edilir ve gerekli tedbirlerin alınması sağlanır.

Kontroller, genellikle yılda bir kez A tipi muayene kuruluşları tarafından gerçekleştirilir.

Kontrol sonucunda, asansöre bir renk kodlu bilgi etiketi yapıştırılır:

• 🟩 Yeşil: Güvenli
• 🟨 Sarı: Hafif kusurlu
• 🟥 Kırmızı: Güvensiz (Kapatılabilir)

Etiketlemeye rağmen iyileştirme yapılmazsa, belediye mühürleme yoluyla asansörün kullanımını engelleyebilir. Bu nedenle periyodik kontrol, yalnızca bir öneri değil; kanuni zorunluluktur.

2. Periyodik Muayene Nedir? Kontrolden Farkı Ne?

Periyodik muayene, genellikle “kontrol” ile karıştırılsa da daha teknik ve standartlara dayalı bir uygunluk değerlendirmesidir. Özellikle belirli bir standarda (örneğin TS EN 81-80 veya TS EN 13015) göre yapılan bu muayene:

• Belgelendirme ve teknik raporlamayı içerir
• Standartların tüm kriterlerini taşıyıp taşımadığını denetler
• Yetkili teknik ekipler veya muayene kuruluşları tarafından gerçekleştirilir

2.1. Farkı nedir?

Periyodik kontrol, mevcut durumun güvenliğini ölçerken, periyodik muayene, bu durumu teknik mevzuat ve yönetmeliklere göre değerlendirir ve belgelendirir.

3. Asansörlerde Periyodik Kontrol Zorunluluğu

Türkiye’de asansör güvenliğine yönelik yasal yükümlülükler net şekilde tanımlanmıştır. 24 Haziran 2015 tarihli ve 29396 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Asansör İşletme ve Bakım Yönetmeliği, periyodik kontrollerin kapsamını, sorumlularını ve yaptırımlarını açıkça ortaya koyar.

Buna göre:

3.1. Aylık Bakım Zorunluluğu

• Asansörlerin bakımı, her ay en az bir kez yapılmak zorundadır
• Bu işlemler, asansör monte eden firma ya da onun yetkili servisi tarafından yürütülmelidir

Bakım yapılmadığı tespit edilen asansörlerde, kusurlar tespit edilirse:

• Sarı (hafif kusurlu) veya kırmızı (güvensiz) etiket uygulanır
• Giderilmemesi hâlinde tutanak tutulur, ardından mühürleme ve kapatma işlemi başlatılır

3.2. Kim Sorumlu?

• Bina sorumlusu, bakım ve periyodik kontrolleri yetkili firmaya yaptırmakla yükümlüdür
• Aynı zamanda bu kontrollerin kayıt altına alınmasını ve sonuçların saklanmasını da sağlar

3.3. Neden Zorunlu?

• Asansörün tüm mekanik ve elektriksel sistemlerinin çalışır durumda olduğu belgelenir
• Risk oluşturan arızalar erken aşamada tespit edilir
• Yasal uygunluk sağlanarak idari yaptırımlardan kaçınılır
• En önemlisi: Can güvenliği korunur

3.4. Zorunluluğun İhmal Edilmesi Ne Gibi Sonuçlar Doğurur?

• Mühürlenmiş bir asansörün çalıştırılması yasaktır
• Bakım sözleşmesi olmayan veya kontrolü yaptırılmamış asansörler için ceza uygulanabilir
• Bakım yapılmamış bir asansörde yaşanacak kaza, bina sorumlusunu doğrudan hukuki ve cezai sorumluluğa taşır

Eğer asansör bakım hizmeti sunan bir işletmeyseniz, daha fazla bilgi için ücretsiz demo sayfamızdan bizimle iletişime geçin.

Opwire sayesinde periyodik bakım takvimlerinizi, müşteri kayıtlarını ve teknisyen atamalarınızı kolayca yönetebilirsiniz.

4. Bakımda Hangi İşlemler Yapılır?

Asansörlerde yapılan periyodik bakım, yalnızca yüzeysel bir kontrol değil; mekanik, elektriksel ve güvenlik sistemlerinin bütününü kapsayan kapsamlı bir teknik işlem setidir. Bu işlemler, Asansör İşletme ve Bakım Yönetmeliği ve TS EN 13015 standardına uygun şekilde yürütülmelidir.

4.1. Bakımın Temel Kapsamı

• Yağlama ve temizlik: Asansör motoru, halatlar, kasnaklar ve raylar gibi hareketli parçalar uygun yağlarla yağlanır. Yabancı cisimler temizlenir
• Kontroller: Halatlarda aşınma, gevşek vida ve somunlar, elektriksel bağlantılar, sinyal lambaları, röleler ve kabin kapıları kontrol edilir
• Kurtarma sistemlerinin kontrolü: Asansörde mahsur kalan kişilerin güvenli bir şekilde çıkarılmasını sağlayan sistemlerin test edilmesi gerekir
• Ayar işlemleri: Frenleme sistemlerinin düzgün çalışıp çalışmadığı kontrol edilir, kat hizalama hassasiyeti ayarlanır
• Aşınan parçaların değişimi veya onarımı: Kullanım süresine bağlı olarak yıpranmış parçalar değiştirilir veya onarılır. Emniyet tertibatları, yaylar, kapı amortisörleri gözden geçirilir

4.2. Kayıt ve Raporlama Süreci:

• Her bakım işlemi için bakım föyü hazırlanır. Bu belgede hangi parçaların kontrol edildiği, nelerin değiştirildiği yer alır
• Bu föyün bir nüshası bina sorumlusuna, diğer nüshası bakım firmasında kalır
• Ayrıca, bakım süreci boyunca oluşan kazalar ve değişiklikler asansör kayıt defterine işlenmelidir

4.2. Bakım Kapsamına Girmeyen İşlemler:

• Asansörün tamamen sökülüp başka bir yere taşınması
• Kumanda sisteminin komple değiştirilmesi
• Kabin veya tahrik ünitesinin değişimi gibi işlemler bakım değil, revizyon işlemleridir

5. Bina Sorumlusunun Görev ve Sorumlulukları

Asansörlerin güvenli kullanımı yalnızca teknik servislere bırakılmış bir sorumluluk değildir. Bina sorumlusu olarak atanan kişi veya yönetici, hem yasal hem de idari olarak bakım sürecinin temel yüklenicisidir. Asansör İşletme ve Bakım Yönetmeliği’ne göre bu rol net biçimde tanımlanmıştır.

5.1. Kimdir Bina Sorumlusu?

Yönetmeliğe göre bina sorumlusu:

• Kat malikleri tarafından seçilen kişi
• Dışardan yetkilendirilmiş yönetici
• Veya kamu binalarında görevli yetkili olabilir

5.2. Sorumluluklar Nelerdir?

1. Bakım Sözleşmesi Yapmak:

   • Yetkili bir asansör monte edeni ya da onun yetkili servisiyle sözleşme imzalamak zorundadır
   • Sözleşmede asansörün kimlik numarası, adresi ve bakım kapsamı açıkça belirtilmelidir

2. Periyodik Kontrolü ve Bakımı Takip Etmek:

   • Aylık bakımın düzenli yapılmasını sağlamak
   • Kontrollerin yapılmadığı durumda hizmet sağlayıcıyı uyarmak
   • Gerekirse başka bir yetkili servisle anlaşma yapmak

3. Belgeleri Saklamak:

   • Bakım föylerini ve kayıt defterlerini
   • Asansör kimlik numarasını içeren etiketi
   • Sözleşme ve raporları binada saklamakla yükümlüdür

4. Riskli Durumlarda Müdahale Etmek:

   • Güvensiz veya arızalı bir asansör tespit edildiğinde derhal bakım firmasıyla iletişime geçilmeli
   • Gerekli güvenlik önlemleri alınmalı (örneğin kullanım dışı bırakmak)

5. Acil Durum Eğitimini Organize Etmek:

   • Bina içinde en az bir kişinin yılda bir kez kurtarma eğitimi almasını sağlamak
   • Eğitim tutanaklarını muhafaza etmek

6. Üçüncü Taraf Müdahalelerine İzin Vermemek:

   • Yetkili servis dışında başka kişilerin asansöre müdahale etmesini engellemek zorundadır

5.3. İhmal Durumunda Ne Olur?

Denetimlerde eksik sözleşme, bakım yapılmaması veya kayıt tutulmaması tespit edilirse:

• İdari para cezaları uygulanır
• Asansör mühürlenebilir
• Kazaya neden olan ihmallerde bina sorumlusu cezai sorumlulukla karşı karşıya kalabilir

6. Sözleşme, Garanti ve Satış Sonrası Hizmetler

Asansörlerin güvenli, kesintisiz ve uzun ömürlü çalışmasını sağlamak sadece kurulumla bitmez. Bu sürecin sürdürülebilirliği için bakım sözleşmeleri, garanti kapsamı ve satış sonrası hizmetler net kurallara bağlanmıştır. Bu düzenlemeler, hem bina sorumlusunu hem de asansör monte eden firmaları doğrudan bağlar.

6.1. Bakım Sözleşmesi Nedir, Neden Gereklidir?

• Asansör monte eden firma ile bina sorumlusu arasında yazılı bir bakım sözleşmesi yapılması zorunludur

• Bu sözleşme:

  • Hangi asansör(ler) için geçerli olduğunu (kimlik numarası, adres)
  • Kimlerin bakım yapacağını
  • Acil müdahale durumlarında izlenecek adımları
  • Yetkisiz müdahalelere karşı tedbirleri içerir

• Sözleşme, bakımın kapsamı dışında montaj ve büyük revizyon işlemlerini kapsamaz

6.2. Garanti Süresi ve Kapsamı

• Asansörler, piyasaya arz edildikleri tarihten itibaren en az 3 yıl garanti altındadır
• Garanti süresi boyunca:
  • Bakım, onarım ve yedek parça hizmetleri ücretsiz sunulmalıdır
  • Değiştirilen her parça en az 2 yıl garantiye tabidir
  • Garanti süresinde bina sorumlusu başka bir firmayla sözleşme yaparsa, garanti hükümleri sona erer
  • Arızalı parçaların tamiri 15 günü geçemez, tamirde geçen süre garanti süresine eklenir

6.3. Satış Sonrası Hizmet Zorunlulukları

• Asansör monte eden firma, ürününü piyasaya sürdükten sonra:
  • Yeterli teknik personel bulundurmak
  • Yedek parça stoğu sağlamak
  • Faaliyet gösterdiği her coğrafi bölgede en az bir yetkili servis istasyonu kurmak zorundadır
• Servis istasyonları, TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi’ne sahip olmalıdır
• Yetkili servislerin asgari personel şartları:
  • 1 teknik servis sorumlusu (mühendis)
  • 2 teknik bakım elemanı
  • 1 idari personel

6.4. Hizmette Kusur Olursa Ne Olur?

• Garanti süresinde kusurlu müdahale ya da hizmet eksikliği varsa bina sorumlusu, ücretsiz onarım talep edebilir
• Eksik hizmet sunan veya gerekli belgeleri taşımayan firmalara, para cezası, yetki belgesi iptali ve faaliyet durdurma gibi yaptırımlar uygulanır

7. İdari Yaptırımlar ve Denetimler

Asansör sistemlerinin düzenli bakımı ve kontrollerinin yapılmaması yalnızca teknik bir risk değil, aynı zamanda idari ve hukuki sonuçları olan bir ihlaldir.

Asansör İşletme ve Bakım Yönetmeliği, bina sorumlularından bakım firmalarına kadar tüm taraflara karşılıklı yükümlülükler getirirken, bu yükümlülüklerin ihlali durumunda uygulanacak yaptırımları da açıkça belirlemiştir.

7.1. Denetimler Kim Tarafından Yapılır?

• Denetimler, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından merkezden veya il müdürlükleri aracılığıyla yürütülür
• Denetimler sırasında:
  • Bakım sözleşmesi var mı?
  • Periyodik kontrol yapılmış mı?
  • Etiketleme süreci doğru mu uygulanmış?
  • Bakım föyleri ve kayıt defteri eksiksiz mi? gibi sorular üzerinden belge ve saha incelemesi yapılır

7.2. İdari Yaptırımlar Nelerdir?

🔴 Bina Sorumlusu İçin:

• Bakım sözleşmesi yapılmaması
• Güvensiz asansörün kullanılmasına izin verilmesi
• Yetkisiz müdahaleye müsaade edilmesi → İdari para cezası uygulanır (1705 sayılı Kanun ve 7223 sayılı Kanun kapsamında)

🟠 Asansör Monte Eden veya Yetkili Servis İçin:

• Eksik veya hatalı bakım hizmeti sunulması
• Tescil işlemlerinin yapılmaması
• Belge ve sertifikaların eksikliği → Faaliyet durdurma, TSE belgesi iptali ve idari para cezaları uygulanabilir

🔵 Teknik Personel İçin:

• Yeterlilik belgesi olmayan kişilerin bakım yapması
• Eğitim şartlarının ihlali → Sorumlu teknik servis yöneticisine idari işlem yapılabilir

📌 Etiket Süreciyle Bağlantılı Yaptırımlar:

• Kırmızı Etiketli (güvensiz) asansörler için:
  • 120 gün içinde durum iyileştirilmezse bakım hizmeti verilemez
  • Bu süre boyunca firmalar ücret talep edemez
  • Asansör kapatılır

🛑 Özetle: Yasal yükümlülüklerin yerine getirilmemesi;

• İdari para cezalarıyla
• Hizmet kısıtlamalarıyla
• Gerekli durumlarda asansörün hizmet dışı bırakılmasıyla sonuçlanabilir

9. Sık Yapılan Hatalar ve Doğru Uygulamalar

Asansörlerde periyodik kontrol ve bakım süreçleri, yasal mevzuatla netleştirilmiş olsa da uygulamada yapılan hatalar ciddi güvenlik açıklarına ve mali risklere neden olabiliyor. Bu bölümde en sık karşılaşılan hataları ve doğru uygulamaları özetliyoruz.

❌ Sık Yapılan Hatalar:

1. Bakım Sözleşmesi Yapılmadan Hizmet Almak:

   • Yetkisiz firmalardan sözlü anlaşmalarla hizmet almak hem yasadışıdır hem de güvenlik açısından risklidir

2. Etiket Uyarılarına Rağmen Müdahale Etmemek:

   • Sarı veya kırmızı etiket iliştirilen asansörlerde gerekli düzeltmeler yapılmadan kullanıma devam etmek, hem tehlikeli hem cezai sonuç doğurur

3. Yetkisiz Müdahaleye İzin Vermek:

   • Sadece yetkili teknik personel müdahale edebilir. Aksi durumlarda garanti hükümleri iptal olabilir ve bina sorumlusu doğrudan sorumlu hale gelir

4. Bakım Föylerini Saklamamak:

   • Denetimlerde sunulmak üzere bakım föylerinin eksiksiz ve düzenli şekilde saklanmaması yaygın bir hatadır

5. Kayıt Defterinin Doldurulmaması:

   • Yapılan işlemlerin asansör kayıt defterine işlenmemesi, geçmiş müdahalelerin izlenmesini engeller

6. Acil Durum Eğitimi Vermemek:

   • Kurtarma eğitimi yılda en az bir kez verilmeli, katılımcılar değiştikçe tekrar edilmelidir

✅ Doğru Uygulamalar:

✔️ Yetkili Servislerle Yazılı Sözleşme Yapın:

• Her bakımın hukuki ve teknik çerçevede yürütülmesi için sözleşmeler resmi, detaylı ve geçerli olmalıdır

✔️ Etiketleri Takip Edin, Müdahaleyi Geciktirmeyin:

• Sarı veya kırmızı etiketli asansörlerde bakım firmasıyla hemen iletişime geçin. Aksi hâlde kullanım yasağına kadar giden yaptırımlarla karşılaşabilirsiniz

✔️ Bakım Kayıtlarını Arşivleyin:

• Her bakımın bakım föyü ve kayıt defteri ile belgelenmesi zorunludur. Bu belgeleri asansör dairesinde veya bina yönetim ofisinde muhafaza edin

✔️ Kurtarma Eğitimi Planlayın:

• Acil durumlar için yılda en az bir kez kurtarma eğitimi verin ve tutanakla kayda alın

✔️ Tüm ekipmanın TS EN 13015 ve TS EN 81-80 standartlarına uygunluğunu kontrol ettirin:

• Periyodik muayene ve kontrollerde bu standartlara uyum hem asansörün güvenliği hem de yönetmelik açısından zorunludur

10. Güvenliğin ve Sürdürülebilirliğin Anahtarı

Asansörler, sadece bir konfor aracı değil; aynı zamanda yüksek sorumluluk gerektiren güvenlikli sistemlerdir. Bu nedenle periyodik kontrol ve periyodik muayene, bir tercih değil; yasal ve vicdani bir zorunluluktur.

Gerek teknik kapsamı, gerekse yasal düzenlemeleriyle bu süreçler; hem asansör kullanıcılarının can güvenliğini korur, hem de bina yönetimlerinin mali ve hukuki risklerden uzak durmasını sağlar.

Aylık periyodik bakım ile yıllık periyodik kontrol birbirini tamamlayan bir güvenlik zinciridir. Zincirin zayıf halkası, sadece ekipmanı değil insan hayatını da riske atabilir.

Bina sorumluları için doğru adımlar:

• Yetkili servisle geçerli bir bakım sözleşmesi imzalamak
• Tüm belgeleri düzenli arşivlemek
• Etiket sonuçlarına göre hızlı aksiyon almak
• Eğitim ve kayıt süreçlerini ihmal etmemektir

Servis sağlayıcılar içinse:

• Teknik yeterliliğe sahip personel çalıştırmak
• Standartlara uygun bakım sunmak
• Şeffaf iletişim ve doğru belge yönetimi ile hizmet vermek esastır

Unutmayın: Periyodik kontrol ve periyodik muayene süreçlerine yatırım yapmak, sadece yasal yükümlülükleri yerine getirmek değil, uzun vadede can güvenliğini, marka güvenilirliğini ve bina değerini korumaktır.

Eğer asansör bakım hizmeti sunan bir işletmeyseniz, Opwire Asansör Bakım Programını bakım süreçlerini dijital hale getiren çözümleriyle tanışın.

Opwire sayesinde periyodik bakım takvimlerinizi, müşteri kayıtlarını ve teknisyen atamalarınızı kolayca yönetebilirsiniz. Daha fazla bilgi için ücretsiz demo sayfamızdan bizimle iletişime geçin.